Kawa w Polsce – Konsumpcja, Preferencje i Korzyści Zdrowotne
Kawa jest jednym z ulubionych napojów Europejczyków. Pod względem spożycia per capita prym wiodą kraje skandynawskie – na czele jest Finlandia, gdzie statystyczny mieszkaniec wypija około 11–12 kg kawy rocznie [1]. Niewiele mniej piją Norwegowie (~10 kg) i Duńczycy (~8,7 kg) [1]. Dla porównania, średnia w Unii Europejskiej to około 5–6 kg na osobę rocznie [1]. Polska wypada znacznie poniżej tej średniej – przeciętny Polak spożywa tylko ~2–3 kg kawy rocznie [2]. Mimo to, kawa jest bardzo popularna w naszym kraju: szacuje się, że ponad 80% dorosłych Polaków pije kawę regularnie (większość z nich codziennie) [2].
Zwyczaje i Preferencje Konsumpcyjne
Typowy konsument kawy w Polsce wypija 2–3 filiżanki dziennie – tak deklaruje około 2/3 ankietowanych [3]. Kolejne ~30% pije nawet 3–4 kawy dziennie, a tylko 4% badanych przyznaje się do spożywania 5 lub więcej filiżanek dziennie[3].
Ciekawe są różnice między grupami wiekowymi: najwięcej kaw (3–4 filiżanki dziennie) piją osoby w wieku 50–59 lat, natomiast po ponad 5 filiżanek dziennie najczęściej sięgają ludzie 30–39-letni [3].
Preferencje dotyczące rodzaju kawy także się zmieniają. W Polsce historycznie bardzo popularna była kawa rozpuszczalna, która nadal pozostaje wyborem około 40% pijących [3]. Rośnie jednak udział kaw parzonych z ziaren, zarówno w formie espresso i napojów mlecznych, jak i „kawy po turecku” (zalewanej wrzątkiem mielonej kawy), którą nadal pija ~27% Polaków [3].
Coraz więcej gospodarstw domowych posiada ekspresy ciśnieniowe – ich sprzedaż oraz kaw ziarnistych w Polsce w ostatnich latach wyraźnie wzrosła [2]. Kultura picia kawy także ewoluuje – kawiarnie i kafejki stały się ważnym elementem miejskiego stylu życia.
Zdrowotne Korzyści Picia Kawy
Czy codzienna filiżanka kawy może wyjść nam na zdrowie? Współczesne badania naukowe wskazują, że umiarkowane spożycie (ok. 3–4 filiżanki dziennie) może wiązać się z licznymi korzyściami [4].
Choroby Sercowo-Naczyniowe
- Kawa nie zwiększa ryzyka chorób serca, a może je nawet obniżać.
- W badaniach wykazano do 12% mniejsze ryzyko udaru przy spożyciu do 4 filiżanek dziennie [5].
- Regularne picie kawy może też zmniejszać ryzyko migotania przedsionków [6].
- Osoby pijące kawę mają niższe ryzyko zgonu sercowo-naczyniowego, przy największych korzyściach obserwowanych przy ~3 filiżankach dziennie [4].
Choroby Neurodegeneracyjne
- Regularne picie kawy wiąże się z 25–30% niższym ryzykiem choroby Parkinsona [7].
- Dla choroby Alzheimera i otępienia dane są mniej spójne, ale niektóre badania sugerują około 10% redukcję ryzyka [5].
Choroby Metaboliczne
- Spożycie kawy (zarówno z kofeiną, jak i bez) zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2 – każda dodatkowa filiżanka dziennie obniża ryzyko o ~6% [8].
- Kawa może wspierać funkcje metaboliczne, redukując m.in. poziom enzymów wątrobowych [8].
Kawa a Nowotwory
- Najsilniejsze dowody ochronne dotyczą raka wątroby – 2 dodatkowe filiżanki dziennie to nawet 43% mniejsze ryzyko [8].
- Rak endometrium: ~20–25% niższe ryzyko u pijących kawę [9].
- Istnieją też doniesienia o nieznacznym obniżeniu ryzyka czerniaka skóry i raka jelita grubego [10].
Rak Prostaty
Wyniki badań dotyczących wpływu kawy na ryzyko raka prostaty są mieszane, ale część danych wskazuje na potencjalny efekt ochronny. Metaanaliza opublikowana w 2021 roku w BMJ Open wykazała, że osoby pijące najwięcej kawy miały o 9% niższe ryzyko raka prostaty w porównaniu z osobami pijącymi najmniej [11]. Efekt był szczególnie widoczny w przypadku zaawansowanych i złośliwych postaci nowotworu. Przypuszcza się, że ochronne działanie może być związane z wpływem kofeiny i polifenoli na hormony płciowe, insulinooporność i procesy zapalne.
Dawne obawy o kancerogenność kawy zostały obalone – IARC klasyfikuje dziś kawę jako niekancerogenną dla człowieka [10].
Podsumowanie
Picie kawy w rozsądnych ilościach (do 3–4 filiżanek dziennie) można uznać za zdrowy nawyk. Kawa dostarcza przeciwutleniaczy, poprawia metabolizm i – jak wskazują dane – może chronić przed chorobami układu krążenia, Parkinsonem, cukrzycą, a nawet niektórymi nowotworami. Dla większości zdrowych osób 2–4 kawy dziennie są bezpieczne, a bilans korzyści i ryzyka wypada korzystnie.